Pasjonaci historii debatowali o rozwoju gospodarki w przedwojennym Skarżysku

poniedziałek, 7 października 2013

„Dlaczego u nas” nastąpił tak intensywny rozwój gospodarki w okresie od momentu wybudowania węzła kolejowego do wybuchu II wojny światowej – wyjaśniali historycy Tadeusz Wojewoda oraz Marcin Medyński.

Była to już trzecia debata z cyklu „Dlaczego u nas?” zorganizowanego z okazji 90-lecia nadania praw miejskich Skarżysku. Tym razem eksperci wyjaśniali, co przyczyniło się do tak dynamicznego rozwoju gospodarki w Kamiennej i później w Skarżysku-Kamiennej.

Już w trakcie budowy węzła kolejowego i stacji Bzin (Skarżysko) powstawały pierwsze zakłady, m.in. cegielnia Mariana Neumana we wsi Łyżwy oraz tartak inż. Waleriana Sosnowskiego w Kamiennej. Już po jego powstaniu zaczęły powstawać kolejne zakłady, m.in. dwie odlewnie, jedna należąca do Jana Witwickiego oraz druga – Nowy Bzin, znajdująca się przy obecnej ul. Zielnej.

Rosnąca liczba ludności nie była jednak jedynym motorem napędowym dla lokalnej gospodarki. Istnienie linii kolejowej otworzyło rynki i dało możliwość zarówno sprowadzania surowców, jak i eksportowania gotowych wyrobów. Na terenie dzisiejszego Skarżyska powstały m.in. stalownia Skarżysko, cementownia Neptun, fabryka pilników Józefa Sosnowskiego, tartak i zakład produkcji domów Ekonomia. Jednocześnie dynamicznie rozwijał się handel i usługi.

Kolejny punkt przełomowy i koło zamachowe dla rozwoju Skarżyska to budowa Państwowej Fabryki Amunicji, w której produkcja ruszyła w 1925 r. Następne lata to kolejne nowopowstające zakłady: Wojskowa Wytwórnia Rakiet (później przemianowana na Wytwórnię Węgla Aktywowanego) – 1925, ZEORK – 1928 oraz wytwórnia tlenu Perun – 1929-30. Równocześnie powstawały rozliczne mniejsze zakłady rzemieślnicze.

Dzięki rosnącej liczbie zakładów przemysłowych rosła też liczba ludności. Jeszcze przed I wojną światową do pracy przy węźle przybywali ludzie z odległych zakątków Cesarstwa Rosyjskiego. W czasach II Rzeczpospolitej do naszego miasta przybywali specjaliści z całego kraju, aby pracować w fabryce amunicji. Byli wśród nich absolwenci czołowych krajowych uczelni, zwabieni dobrymi zarobkami, wysoką jakością życia oraz stosunkowo dobrze rozbudowaną infrastrukturą miejską. W 1918 r. liczba ludności wynosiła ok. 8 tys. osób, a w 1939 r. było to już ok. 24 tys.

Na tle innych miast Skarżysko wyróżniało się niskim bezrobociem, a tuż przed wojną było ono już śladowe. Stosunkowo wysokie były także płace, zwłaszcza w zakładach państwowych, w Państwowej Fabryce Amunicji i na kolei. W firmach prywatnych zarobki były już niższe. Większe zróżnicowanie panowało w handlu i usługach, o czym decydowała głównie skala działalności.

Trzykrotnie zwiększył się też w tamtym okresie obszar miasta. A według obiegowej opinii, którą jednak trudno dokładnie zweryfikować, Skarżysko było drugim pod względem tempa rozwoju miastem w Polsce – zaraz po Gdyni.

Zobacz fotorelację z poprzedniej debaty: Ważne lokalizacje – węzeł kolejowy, Państwowa Fabryka Amunicji, ZEORK – debata z cyklu „Dlaczego u nas?”

Moderatorem debaty był sekretarz miasta Jan Janiec

Marcin Medyński

Tadeusz Wojewoda

Plan miasta Kamiennej z ok. 1924 r. Zaznaczone większe zakłady przemysłowe. W zbiorach Archiwum Diecezjalnego w Sandomierzu (fot. Marcin Medyński) - kliknij, aby powiększyć

Nieczynna cementownia „Neptun”, lata 30. XX w. Pocztówka wyd. „Ruch” (w zbiorach Marcina Medyńskiego)

Targ wtorkowy w Skarżysku. Lata 30. XX w. Pocztówka nieustalonego wydawcy (w zbiorach Marcina Medyńskiego)

Budynki Kolonii Robotniczej Fabryki Amunicji nocą. Lata 30. XX w. (w zbiorach Marcina Medyńskiego)

Prażaki rudy i mur oporowy przy Stalowni „Skarżysko” (ok. 1915 r.). Pocztówka wydana przez A. Karczewskiego (w zbiorach Marcina Medyńskiego)

Wytwórnia tlenu spółki „Perun”, wybudowana w latach 1929-30. Z: „Perun kalendarz spawalniczy nr 6 na rok 1936” (w zbiorach Marcina Medyńskiego)

Nowa siedziba domu handlowego (m.in. składu materiałów budowlanych) Mojżesza Bittera, wybudowana w 2. poł. lat 30. XX w. przy ul. Legionów. Stan obecny (fot. Marcin Medyński)

Dziękujemy Marcinowi Medyńskiemu za udostępnienie archiwalnych materiałów.

Paweł Wełpa

Dodaj komentarz:

Zaloguj się przez Facebooka

lub